III- ÇATIŞMA
1. Eylemin Kökeni
Güneşin altında hiçbir eylem yoktur ki, yalnızca bir tek kökenden doğmuş, bağımsız bir sonuç olsun. Her şey bir başka şeyden doğar; eylem kendi kendine var olamaz. Her eylem başka bir eylemden ya da etmenden doğar.
2. Neden ve Etki
Çatışma dört ana bölüme ayrılır. Statik, Sıçrama, Gelişim, Olasılı Çatışma.
Bütün çatışmalar saldırı ve karşı saldırıdan oluşur. Çatışmanın şiddetini piyesin kahramanı durumunda bulunan üç boyutlu bireyin istenç gücü belirler. Tutku herkeste bulunabilir; ama o tutkunun harekete geçip geçmemesi, köklenip dal budak salıp salmaması, kişinin fizyolojik, sosyolojik ve psikolojik koşullarına bağlıdır. Çatışma karakterden doğmaktadır. Eğer çatışmanın yapısını bilmek istersek, önce karakterin yapısını bilmemiz gerekir. Karakter, çevrenin etkisi altında kaldığına göre, çevreyi de bilmemiz gerekir.
3. Statik Çatışma
Bir piyeste karar verme gücünden yoksun karakterler çatışmanın statik olmasına sebep olurlar. Hiçbir şey istemeyen ya da ne istediğini bilmeyen bir kimseden, gelişen bir çatışma yaratmasını bekleyemezsiniz. Hiçbir diyalog, en ustaca yazılmış olanı bile , çatışmanın gelişimine yardımcı olmadıkça, piyesi ileri götüremez. Yeni yeni çatışmalar bir ilk çatışmadan doğabilir ve ilk çatışma da piyesin önermesinin belirlediği amaca ulaşma doğrultusundaki bilinçli çabadan doğar.
Bir piyesin yalnızca bir büyük önermesi olabileceği gibi, piyesteki her karakterin de birbiriyle çatışan kendi önermeleri vardır. Görünür, görünmez bütün güçler çarpışacak, vuruşacak elbet. Önemli olan, bütün bu güçlerin ve çarpışmaların, piyesin yaşam çizgisini, temel önermesini geliştirmesidir.
4. Sıçrama
Eğer karakterler, aradaki basamaklarını dikkate almadan bir durumdan başka bir duruma geçerlerse bu sıçrama yolu ile oluşan bir çatışmadır ve de piyesiniz bu çatışmadan zarar görür. Bir önerme üzerinde karar kıldığınız andan itibaren yazar da karakterler de o önermenin tutsağı olmuş demektir. Her karakter bilmeli ki ve hissetmeli ki önermenin yapılmasını istediği eylem yapılacak olan tek eylemdir.
Kışla yaz arasına nasıl ilkbahar ve sonbahar girerse, karakterlerin durumları arasında da böyle olmalıdır.
5. Gelişme
Gelişmeli çatışma, açık seçik önerme ile, yerli yerine oturtulmuş, üç boyutlu ve aralarında sıkı bağlar bulunan karakterlerin ürünüdür. İyi bir piyeste;
a.Karşıtların birliği
b.İyi çizilmiş ve güçlü inançlarla donatılmış karakterler vardır.
Gerilim, uzlaşmaz karakterlerin kıran kırana savaşımı ile elde edilebilir. Önerme, amacı göstermeli; karakterler de, eski Yunan Tiyatrosu'nda Yazgı'nın yaptığı gibi, bu amaca doğru itilmelidir. Karakterlerin demir istençleri vardır.
Orgon (Tartuffe) - azgınca hoşgörüsüzdür.
Iago (Othello) - acımasızdır.
Hamlet - cesurca inatçıdır.
Helmer (Bir Bebek Evi) - kaskatı şekilde dürüst ve aşırı gururludur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder